Bir önce ki bölümde hesap makinesi yazabilmiştik. Yalnız o hesap makinesinde farkettiyseniz çok önemli bir eksiklik vardı.
Hesap makinemizle hesap yaptıktan sonra programımız kapanıyor.
Hesap makinesi programındaki sorun, örneğin, aşağıdaki program için de geçerlidir:
tuttuğum_sayı = 23
bilbakalım = int(input("Aklımdan bir sayı tuttum. Bil bakalım kaç tuttum? "))
if bilbakalım == tuttuğum_sayı:
print("Tebrikler! Bildiniz...")
else:
print("Ne yazık ki tuttuğum sayı bu değildi...")Bu program iyi, hoş, ama çok önemli bir eksiği var. Bu programı yalnızca bir kez kullanabiliyoruz.
Yani kullanıcı yalnızca bir kez tahminde bulunabiliyor. Eğer kullanıcı bir kez daha tahminde bulunmak isterse programı yeniden çalıştırması gerekecek.
Yukarıda açıklamaya çalıştığımız süreç, yani bir sürecin tekrar tekrar devam etmesi Python’da ‘döngü’ (loop) olarak adlandırılır.
Python’da iki tane döngü bulunur: while ve for
Dilerseniz işe while döngüsü ile başlayalım.
while Döngüsü
İngilizce bir kelime olan while, Türkçede ‘… iken, … olduğu sürece’ gibi anlamlara gelir. Python’da while bir döngüdür.
Basit bir while döngüsü kabaca şuna benzer:
a = 1
while a == 1:Burada while a == 1 ifadesi programımıza şöyle bir anlam katıyor:
a değişkeninin değeri 1 olduğu sürece…
Gördüğünüz gibi cümlemiz henüz eksik. Yani belli ki bunun bir de devamı olacak. Ayrıca while ifadesinin sonundaki : işaretinden anladığımız gibi, bundan sonra gelecek satır girintili yazılacak. Devam edelim:
a = 1
while a == 1:
print("bilgisayar çıldırdı!")Burada Python’a şu emri vermiş olduk:
a değişkeninin değeri 1 olduğu sürece, ekrana ‘bilgisayar çıldırdı!’ yazısını dök!
Programımızın içinde a değişkeninin değeri 1 olduğu ve bu değişkenin değerini değiştirecek herhangi bir şey bulunmadığı için Python hiç sıkılmadan ekrana ‘bilgisayar çıldırdı!’ yazısını basmaya devam edecektir.
Eğer siz durdurmazsanız bu durum sonsuza kadar devam edebilir. Bu çılgınlığa bir son vermek için klavyenizde Ctrl+C veya Ctrl+Z tuşlarına basarak programı durmaya zorlayabilirsiniz.
Kullanıcının Ctrl+C tuşlarına basarak programı durdurmak zorunda kalması pek hoş olmuyor. Gelin isterseniz bu soyut ifadeleri biraz somutlaştıralım.
a = 1
while a < 10:
print("bilgisayar yine çıldırdı!")Şimdi bu problemi nasıl aşacağımızı görelim:
a = 1
while a < 10:
a += 1
print("bilgisayar yine çıldırdı!")- Python öncelikle
a = 1satırını görüyor ve a’nın değerini 1 yapıyor. - Daha sonra a’nın değeri 10’dan küçük olduğu müddetçe… (
while a < 10) satırını görüyor. - Ardından a’nın değerini, 1 artırıyor (
a += 1) ve a’nın değeri 2 oluyor.
- a’nın değeri (yani 2) 10’dan küçük olduğu için Python ekrana ilgili çıktıyı veriyor.
- İlk döngüyü bitiren Python başa dönüyor ve a’nın değerinin 2 olduğunu görüyor.
- a’nın değerini yine 1 artırıyor ve a’yı 3 yapıyor.
- a’nın değeri hâlâ 10’dan küçük olduğu için ekrana yine ilgili çıktıyı veriyor.
- İkinci döngüyü de bitiren Python yine başa dönüyor ve a’nın değerinin 3 olduğunu görüyor.
- Yukarıdaki adımları tekrar eden Python, a’nın değeri 9 olana kadar ilerlemeye devam ediyor.
- a’nın değeri 9’a ulaştığında Python a’nın değerini bir kez daha artırınca bu değer 10’a ulaşıyor.
- Python a’nın değerinin artık 10’dan küçük olmadığını görüyor ve programdan çıkıyor.
Yukarıdaki kodları şöyle yazarsak belki durum daha anlaşılır olabilir:
a = 1
while a < 10:
a += 1
print(a)Gelin isterseniz bu while döngüsünü daha önce yazdığımız hesap makinemize uygulayalım:
giriş = """
(1) topla
(2) çıkar
(3) çarp
(4) böl
(5) karesini hesapla
(6) karekök hesapla
"""
print(giriş)
anahtar = 1
while anahtar == 1:
soru = input("Yapmak istediğiniz işlemin numarasını girin (Çıkmak için q): ")
if soru == "q":
print("çıkılıyor...")
anahtar = 0
elif soru == "1":
sayı1 = int(input("Toplama işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı2 = int(input("Toplama işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı1, "+", sayı2, "=", sayı1 + sayı2)
elif soru == "2":
sayı3 = int(input("Çıkarma işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı4 = int(input("Çıkarma işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı3, "-", sayı4, "=", sayı3 - sayı4)
elif soru == "3":
sayı5 = int(input("Çarpma işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı6 = int(input("Çarpma işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı5, "x", sayı6, "=", sayı5 * sayı6)
elif soru == "4":
sayı7 = int(input("Bölme işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı8 = int(input("Bölme işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı7, "/", sayı8, "=", sayı7 / sayı8)
elif soru == "5":
sayı9 = int(input("Karesini hesaplamak istediğiniz sayıyı girin: "))
print(sayı9, "sayısının karesi =", sayı9 ** 2)
elif soru == "6":
sayı10 = int(input("Karekökünü hesaplamak istediğiniz sayıyı girin: "))
print(sayı10, "sayısının karekökü = ", sayı10 ** 0.5)
else:
print("Yanlış giriş.")
print("Aşağıdaki seçeneklerden birini giriniz:", giriş)Burada ilave olarak şu satırları görüyorsunuz:
anahtar = 1
while anahtar == 1:
soru = input("Yapmak istediğiniz işlemin numarasını girin (Çıkmak için q): ")
if soru == "q":
print("çıkılıyor...")
anahtar = 0Bu kodlarda yaptığımız şey aslında çok basit. Öncelikle değeri 1 olan anahtar adlı bir değişken tanımladık. Bir alt satırda ise, programımızın sürekli olarak çalışmasını sağlayacak olan while döngümüzü yazıyoruz.
Programımız, anahtar değişkeninin değeri 1 olduğu müddetçe çalışmaya devam edecek. Buna göre, eğer kullanıcı klavyede q tuşuna basarsa programımız önce çıkılıyor… çıktısı verecek, ardından da anahtar değişkeninin 1 olan değerini 0 yapacaktır.
Böylece artık anahtar’ın değeri 1 olmayacağı için programımız çalışmaya son verecektir.
Aslında yukarıdaki kodları çok daha basit bir şekilde de yazabiliriz. Dikkatlice bakın:
while True:
soru = input("Yapmak istediğiniz işlemin numarasını girin (Çıkmak için q): ")
if soru == "q":
print("çıkılıyor...")
breakBu yapıyı hesap makinemize uygulayalım:
giriş = """
(1) topla
(2) çıkar
(3) çarp
(4) böl
(5) karesini hesapla
(6) karekök hesapla
"""
print(giriş)
while True:
soru = input("Yapmak istediğiniz işlemin numarasını girin (Çıkmak için q): ")
if soru == "q":
print("çıkılıyor...")
break
elif soru == "1":
sayı1 = int(input("Toplama işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı2 = int(input("Toplama işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı1, "+", sayı2, "=", sayı1 + sayı2)
elif soru == "2":
sayı3 = int(input("Çıkarma işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı4 = int(input("Çıkarma işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı3, "-", sayı4, "=", sayı3 - sayı4)
elif soru == "3":
sayı5 = int(input("Çarpma işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı6 = int(input("Çarpma işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı5, "x", sayı6, "=", sayı5 * sayı6)
elif soru == "4":
sayı7 = int(input("Bölme işlemi için ilk sayıyı girin: "))
sayı8 = int(input("Bölme işlemi için ikinci sayıyı girin: "))
print(sayı7, "/", sayı8, "=", sayı7 / sayı8)
elif soru == "5":
sayı9 = int(input("Karesini hesaplamak istediğiniz sayıyı girin: "))
print(sayı9, "sayısının karesi =", sayı9 ** 2)
elif soru == "6":
sayı10 = int(input("Karekökünü hesaplamak istediğiniz sayıyı girin: "))
print(sayı10, "sayısının karekökü = ", sayı10 ** 0.5)
else:
print("Yanlış giriş.")
print("Aşağıdaki seçeneklerden birini giriniz:", giriş)while True ifadesi şöyle bir anlama gelir:
True olduğu müddetçe…
Peki ne True olduğu müddetçe? Burada neyin True olması gerektiğini belirtmediğimiz için, aslında bu kod parçası şu anlama geliyor:
Aksi belirtilmediği sürece çalışmaya devam et!
Biz hesap makinesi programımızda bu döngüyü şu şekilde kırdık:
if soru == "q":
print("çıkılıyor...")
breakDikkat ederseniz burada break adlı yeni bir araç görüyoruz. Bu aracın tam olarak ne işe yaradığını ilerleyen sayfalarda inceleyeceğiz. Bu aracın yukarıdaki görevi döngüyü ‘kırmak’tır.
Dolayısıyla kullanıcı klavyede q tuşuna bastığında, while True ifadesi ile çalışmaya başlayan döngü kırılacak ve programımız sona erecektir.
Gelin isterseniz bu konuyu daha net kavramak için bir örnek daha verelim:
tekrar = 1
while tekrar <= 3:
print("tekrar: ", tekrar)
tekrar += 1
input("Nasılsınız, iyi misiniz?")
print("bool değeri: ", bool(tekrar <= 3))Daha önce de dediğimiz gibi, bir Python programının nasıl çalıştığını anlamanın en iyi yolu, program içinde uygun yerlere print() fonksiyonları yerleştirerek arka planda hangi kodların hangi çıktıları verdiğini izlemektir.
Yukarıdaki programı çalıştırdığımızda şuna benzer çıktılar görüyoruz:
tekrar: 1
Nasılsınız, iyi misiniz? evet
bool değeri: True
tekrar: 2
Nasılsınız, iyi misiniz? evet
bool değeri: True
tekrar: 3
Nasılsınız, iyi misiniz? evet
bool değeri: FalseGördüğünüz gibi, tekrar değişkeninin değeri her döngüde 1 artıyor. tekrar <= 3 ifadesinin bool değeri, tekrar adlı değişkenin değeri 3’ü aşana kadar hep True olacaktır.
Bu değişkenin değeri 3’ü aştığı anda tekrar <= 3 ifadesinin bool değeri False’a dönüyor ve böylece while döngüsü sona eriyor.
Peki size şöyle bir soru sorsam: Acaba while döngüsünü kullanarak 1’den 100’e kadar olan aralıktaki çift sayıları nasıl bulursunuz?
Çok basit:
a = 0
while a < 100:
a += 1
if a % 2 == 0:
print(a)Gördüğünüz gibi, while döngüsünün içine bir adet if bloğu yerleştirdik.
while döngüsü son derece kullanışlı bir araçtır. Üstelik kullanımı da son derece kolaydır. Bu döngüyle bol bol pratik yaparak bu döngüyü rahatça kullanabilecek duruma gelebilirsiniz.
Bu eğitim seti Kaynak tarafından oluşturulmuştur.
