Python Ders 11 | Tip Dönüşümleri

Bir önceki bölümün sonunda verdiğimiz örnek programda int() adlı bir fonksiyon görmüş, bu fonksiyonu anlatmayı o zaman ertelemiştik. İsterseniz bir örnek üzerinden gidelim.

Diyelim ki kullanıcıdan aldığı sayının karesini hesaplayan bir program yazmak istiyoruz. Öncelikle şöyle bir şey deneyelim:

sayı = input("Lütfen bir sayı girin: ")

#Girilen sayının karesini bulmak için sayı değişkeninin 2.
#kuvvetini alıyoruz. Aynı şeyi pow() fonksiyonu ile de
#yapabileceğimizi biliyorsunuz. Örn.: pow(sayı, 2)
print("Girdiğiniz sayının karesi: ", sayı ** 2)

Bu kodları çalıştırdığımız zaman, programımız kullanıcıdan bir sayı girmesini isteyecek, ancak kullanıcı bir sayı girip Enter tuşuna bastığında şöyle bir hata mesajıyla karşılaşacaktır:

Traceback (most recent call last):
  File "test.py", line 5, in <module>
    print("Girdiğiniz sayının karesi: ", sayı ** 2)
TypeError: unsupported operand type(s) for ** or pow(): 'str' and 'int'

Hata mesajına baktığınızda, ‘TypeError’ ifadesinden, bunun veri tipine ilişkin bir hata olduğunu tahmin edebilirsiniz.

En sondaki ‘str’ ve ‘int’ kelimeleri size karakter dizisi ve sayı adlı veri tiplerini hatırlatacaktır. Demek ki ortada veri tiplerini ilgilendiren bir sorun var…

Gelin isterseniz yukarıda anlattığımız durumu teyit eden bir program yazalım:

#Kullanıcıdan herhangi bir veri girmesini istiyoruz
sayı = input("Herhangi bir veri girin: ")

#Kullanıcının girdiği verinin tipini bir
#değişkene atıyoruz
tip = type(sayı)

#Son olarak kullanıcının girdiği verinin tipini
#ekrana basıyoruz.
print("Girdiğiniz verinin tipi: ", tip)

Bu programı çalıştırdığımızda ne tür bir veri girersek girelim, girdiğimiz verinin tipi str, yani karakter dizisi olacaktır.

input() fonksiyonundan gelen veri bir karakter dizisi olduğu için ve biz de programımızda girilen sayının karesini hesaplamak amacıyla bu fonksiyondan gelen verinin 2. kuvvetini, yani karesini hesaplamaya çalıştığımız için programımız hata verecektir.

Yukarıdaki programda neler olup bittiğini daha iyi anlayabilmek için Python’ın etkileşimli kabuğunda şu işlemleri yapabiliriz:

>>> "23" ** 2

Traceback (most recent call last):
  File "<stdin>", line 1, in <module>
TypeError: unsupported operand type(s) for ** or pow(): 'str' and 'int'

Gördüğünüz gibi, programımızdan aldığımız hata ile yukarıdaki hata tamamen aynı (hata mesajlarında bizi ilgilendiren kısım en son satırdır).

Ancak bazen öyle durumlarla karşılaşırsınız ki, programınız hiçbir hata vermez, ama elde edilen sonuç aslında tamamen beklentinizin dışındadır. Mesela şu basit örneği inceleyelim:

sayı1 = input("Toplama işlemi için ilk sayıyı girin: ")
sayı2 = input("Toplama işlemi için ikinci sayıyı girin: ")

print(sayı1, "+", sayı2, "=", sayı1 + sayı2)

Bu kodları çalıştırdığımızda şöyle bir manzarayla karşılaşırız:

Gördüğünüz gibi yukarıdaki program herhangi bir hata vermedi. Ama beklediğimiz çıktıyı da vermedi. Bir aritmetik işlem yapmak yerine, verileri birbiriyle bitiştirdi.

Peki yukarıdaki gibi durumlarla karşılaşmamak için ne yapacağız?

İşte bu noktada devreye tip dönüştürücü adını verdiğimiz birtakım fonksiyonlar girecek.

int()

Dediğimiz gibi, input() fonksiyonundan gelen veri her zaman bir karakter dizisidir. Bu veriyi bir sayıya dönüştürmemiz gerekir. Bu dönüştürme işlemi için int() adlı özel bir dönüştürücü fonksiyondan yararlanacağız.

Gelin isterseniz Python’ın etkileşimli kabuğunda bu fonksiyonla bir kaç deneme yapalım. Zira etkileşimli kabuk bu tür deneme işlemleri için biçilmiş kaftandır:

>>> karakter_dizisi = "23"
>>> sayı = int(karakter_dizisi)
>>> print(sayı)

23

Burada öncelikle “23” adlı bir karakter dizisi tanımladık. Ardından da int() fonksiyonunu kullanarak bu karakter dizisini bir tamsayıya (integer) dönüştürdük.

İsminden de anlayacağınız gibi int() fonksiyonu İngilizce integer (tamsayı) kelimesinin kısaltmasıdır ve bu fonksiyonun görevi bir veriyi tamsayıya dönüştürmektir.

Ancak burada dikkat etmemiz gereken bir şey var. Herhangi bir verinin sayıya dönüştürülebilmesi için o verinin sayı değerli bir veri olması gerekir. Örneğin “elma” karakter dizisi sayıya dönüştürülemez:

>>> karakter_dizisi = "elma"
>>> sayı = int(karakter_dizisi)

Traceback (most recent call last):
  File "<stdin>", line 1, in <module>
ValueError: invalid literal for int() with base 10: 'elma'

Şimdi bu bölümün başında yazdığımız ve hata veren programımıza dönelim yine:

sayı = input("Lütfen bir sayı girin: ")

print("Girdiğiniz sayının karesi: ", sayı ** 2)

Bu kodların hata vereceğini biliyoruz. Ama artık, öğrendiğimiz int() dönüştürücüsünü kullanarak programımızı hata vermeyecek şekilde yeniden yazabiliriz:

veri = input("Lütfen bir sayı girin: ")

#input() fonksiyonundan gelen karakter dizisini
#sayıya dönüştürüyoruz.
sayı = int(veri)

print("Girdiğiniz sayının karesi: ", sayı ** 2)

Artık programımız hatasız bir şekilde çalışıyor.

Bir de öteki örneğimizi ele alalım:

sayı1 = input("Toplama işlemi için ilk sayıyı girin: ")
sayı2 = input("Toplama işlemi için ikinci sayıyı girin: ")

print(sayı1, "+", sayı2, "=", sayı1 + sayı2)

Bu kodların beklediğimiz çıktıyı vermeyeceğini biliyoruz. Ama eğer bu kodları şöyle yazarsak işler değişir:

v1 = input("Toplama işlemi için ilk sayıyı girin: ")
v2 = input("Toplama işlemi için ikinci sayıyı girin: ")

sayı1 = int(v1) #v1 adlı karakter dizisini sayıya dönüştürüyoruz.
sayı2 = int(v2) #v2 adlı karakter dizisini sayıya dönüştürüyoruz.

print(sayı1, "+", sayı2, "=", sayı1 + sayı2)

Gördüğünüz gibi, input() fonksiyonundan gelen karakter dizilerini sayıya dönüştürerek istediğimiz çıktıyı alabiliyoruz.

str()

Karakter dizisi olmayan verileri karakter dizisine dönüştürmemiz de mümkündür. Bu işlem için str() adlı başka bir tip dönüştürücüden yararlanıyoruz:

>>> sayı = 23
>>> kardiz = str(sayı)
>>> print(kardiz)

23

>>> print(type(kardiz))

<class 'str'>

Gördüğünüz gibi, bir tam sayı olan 23’ü str() adlı bir fonksiyondan yararlanarak karakter dizisi olan “23” ifadesine dönüştürdük.

Son satırda da, elde ettiğimiz şeyin bir karakter dizisi olduğundan emin olmak için type() fonksiyonunu kullanarak verinin tipini denetledik.

Hatırlarsanız, len() fonksiyonunu anlatırken, bu fonksiyonun sayılarla birlikte kullanılamayacağını söylemiştik:

>>> len(12343423432)

Traceback (most recent call last):
  File "<stdin>", line 1, in <module>
TypeError: object of type 'int' has no len()

Mesela yukarıdaki sayının 11 haneli olduğunu bilmeniz gerekiyorsa ne olacak?

İşte böyle bir durumda str() fonksiyonundan yararlanabilirsiniz:

>>> sayı = 12343423432
>>> kardiz = str(sayı)
>>> len(kardiz)

11

Bu arada elbette yukarıdaki işlemi tek satırda da halledebilirsiniz:

>>> len(str(12343423432))

11

Bu şekilde iç içe geçmiş fonksiyonlar yazdığımızda, Python fonksiyonları içten dışa doğru tek tek değerlendirecektir.

Mesela yukarıdaki örnekte Python önce str(12343423432) ifadesini değerlendirecek ve çıkan sonucu len() fonksiyonuna gönderecektir.

İç içe geçmiş fonksiyonları yazarken dikkat etmemiz gereken önemli bir nokta da, açtığımız her bir parantezi tek tek kapatmayı unutmamaktır.

float()

Hatırlarsanız ilk bölümlerde sayılardan söz ederken tamsayıların (integer) dışında kayan noktalı sayıların (float) da olduğundan söz etmiştik.

İşte eğer bir tamsayıyı veya sayı değerli bir karakter dizisini kayan noktalı sayıya dönüştürmek istersek float() adlı başka bir dönüştürücüden yararlanacağız:

>>> a = 23
>>> type(a)

<class 'int'>

>>> float(a)

23.0

Gördüğünüz gibi, 23 tamsayısı, float() fonksiyonu sayesinde 23.0’a yani bir kayan noktalı sayıya dönüştü.

Aynı şeyi, sayı değerli karakter dizileri üzerine uygulamak da mümkündür:

>>> b = "23"
>>> type(b)

<class 'str'>

>>> float(b)

23.0

complex()

Karmaşık sayılar Python’da ‘complex’ ifadesiyle gösteriliyor. Mesela şunun bir karmaşık sayı olduğunu biliyoruz:

>>> 12+0j

Kontrol edelim:

>>> type(12+0j)

<class 'complex'>

İşte eğer herhangi bir sayıyı karmaşık sayıya dönüştürmeniz gerekirse complex() adlı bir fonksiyondan yararlanabilirsiniz. Örneğin:

>>> complex(15)

(15+0j)

Böylece Python’daki bütün sayı dönüştürücüleri öğrenmiş olduk.

Sayı değerli bir karakter dizisini veya kayan noktalı sayıyı tamsayıya (integer) çevirir.float()

Sayı değerli bir karakter dizisini veya tamsayıyı kayan noktalı sayıya (float) çevirir.str()

Bir tamsayı veya kayan noktalı sayıyı karakter dizisine (string) çevirir.complex()

Herhangi bir sayıyı veya sayı değerli karakter dizisini karmaşık sayıya (complex) çevirir.

Her tamsayı ve/veya kayan noktalı sayı bir karakter dizisine dönüştürülebilir. Ama her karakter dizisi tamsayıya ve/veya kayan noktalı sayıya dönüştürülemez.

Örneğin, 5654 gibi bir tamsayıyı veya 543.34 gibi bir kayan noktalı sayıyı str() fonksiyonu yardımıyla karakter dizisine dönüştürebiliriz:

>>> str(5654)
>>> str(543.34)

“5654” veya “543.34” gibi bir karakter dizisini int() veya float() fonksiyonu yardımıyla tamsayıya ya da kayan noktalı sayıya da dönüştürebiliriz:

>>> int("5654")
>>> int("543.34")

>>> float("5654")
>>> float("543.34")

Ama “elma” gibi bir karakter dizisini ne int() ne de float() fonksiyonuyla tamsayıya veya kayan noktalı sayıya dönüştürebiliriz! Çünkü “elma” verisi sayı değerli değildir.

Bu bölümü kapatmadan önce, dilerseniz şimdiye kadar öğrendiklerimizi de içeren örnek bir program yazalım.

Önceki derslerimizin birinde verdiğimiz doğalgaz faturası hesaplayan programı hatırlarsınız. İşte artık input() fonksiyonu sayesinde bu doğalgaz faturası hesaplama programını da daha ilginç bir hale getirebiliriz:

#Her bir ayın kaç gün çektiğini tanımlıyoruz
ocak = mart = mayıs = temmuz = ağustos = ekim = aralık = 31
nisan = haziran = eylül = kasım = 30
şubat = 28

#Doğalgazın vergiler dahil metreküp fiyatı
birimFiyat = 0.79

#Kullanıcı ayda ne kadar doğalgaz tüketmiş?
aylıkSarfiyat = input("Aylık doğalgaz sarfiyatınızı metreküp olarak giriniz: ")

#Kullanıcı hangi aya ait faturasını öğrenmek istiyor?
dönem = input("""Hangi aya ait faturayı hesaplamak istersiniz?
(Lütfen ay adını tamamı küçük harf olacak şekilde giriniz)\n""")

#Yukarıdaki input() fonksiyonundan gelen veriyi
#Python'ın anlayabileceği bir biçime dönüştürüyoruz
ay = eval(dönem)

#Kullanıcının günlük doğalgaz sarfiyatı
günlükSarfiyat = int(aylıkSarfiyat) / ay

#Fatura tutarı
fatura = birimFiyat * günlükSarfiyat * ay

print("günlük sarfiyatınız: \t", günlükSarfiyat, " metreküp\n",
"tahmini fatura tutarı: \t", fatura, " TL", sep="")

Burada yine bilmediğimiz bir fonksiyonla daha karşılaştık. Bu fonksiyonun adı eval(). Bir sonra ki derste eval() fonksiyonunu derinlemesine inceleyeceğiz.

Bu eğitim seti Kaynak tarafından oluşturulmuştur.